کد مطلب:51636 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » متفرقه

آيا قوانين قرآن با هر تمدن صحيح انساني سازگار است؟

1ـ قوانين قرآن و مجموع آنچه از پيامبر گرامي و پيشوايان راستين او به عنوان احكام الهي رسيده است همگي با تمام چهرههاي تمدن انسان موافق و سازگار ميباشد و تضاد ميان آن دو وجود ندارد؛ گواه بر چنين هماهنگي اين است كه وقتي درهاي كشورهاي ايران و روم كه خود، داراي تمدنهاي اصيل بودند، به روي اسلام گشوده شد و تمدن اسلامي كه بازگو كننده قوانين قرآن و اسلام بود همراه مسلمانان به اين دو منطقه راه يافت نه تنها قوانين اسلام را كه منبع مهم آن قوانين قرآن بود با تمدن خويش مخالف و مباين نديدند، بلكه نوع افراد به استقبال آن شتافتند و آن چنان ابراز علاقه ميكردند كه خود، مروج آن شدند و به توسعه و گسترش تمدن اسلامي كه شالوده آن به وسيله پيامبر (ص) ريخته شده بود پرداختند.
علت سازگاري قوانين اسلام با تمام چهرههاي تمدن انساني اين است كه اسلام هرگز به شكل و ظاهر قضايا نپرداخته وتوجه بيشتر خود را به روح و معني معطوف داشته است. قرآن به طرح مقاصد و اهداف اصيل اسلامي ميپردازد، و پيروان خود را در نحوه تحصيل آن آزاد ميگذارد، و هرگز براي رسيدن به هدف، وسيله خاصي را تعيين نكرده و مقدس نميشمارد، جز اين كه گاهي از يك رشته وسائل ضد انساني و نامشروع جلوگيري مينمايد.
اسلام با داشتن چنين ديد وسيع، قوانين خود را از هر نوع تصادم با چهرههاي تمدن باز ميدارد، مثلاً قرآن در آيات بيشماري مردم را به تحصيل دانش دعوت ميكند، آنجا كه ميفرمايد:
«هَلْ يَسْتَوِي الَذينَ يَعْلَمُونَ وَالَذينَ لايَعْلَمُونَ اِنَّما يَتَذَكَّرُ اوُلُوالآَلْباب» زمر/9.
[آيا دانا و نادان يكي است، فقط صاحبان خرد متذكر ميشوند.]
ولي در نحوه آموزش علم، وسيله خاصي را مقدس نميشمارد، زيرا آنچه هدف اسلام است تحصيل علم و دانش است و براي آن وسيلهاي مطرح نيست. حالا وسيله آموزش هرچه باشد دست پيروان خود را درباره آن بازگذارده است و لذا هر نوع وسيلهاي كه ما را به هدف برساند از قلم و كاغذ و گچ و تخته سياه و مجموع وسايل ارتباط جمعي و... همه مورد پذيرش اسلام است.
2ـ از نظر قرآن عفت و پوشش براي زن در خارج خانه و محيط كار يك مسأله حياتي است و آيات قرآن بطور مكرر زن را به عفت و پاكي و پوشش دعوت كرده است.
ولي هرگز اسلام او را در مسأله پوشش به شكل خاصي مقيد نكرده است و دست او را در انتخاب نحوه پوشش كه تأمينگر هدف اسلام باشد، بازگذارده است و اگر در اين مورد او را به لباس خاصي مقيد ميساخت با تقيد هر ملتي به شيوه خاصي از لباس و با مظاهر تمدن كنوني كه پيوسته شيوه و مد پوشش در حال دگرگوني است تصادم پيدا ميكرد.
3ـ قرآن از مسلمانان ميخواهد كه صفوف خود را برابر دشمنان، پيوسته قوي و نيرومند سازند و اين اصل اسلامي را چنين بيان ميكند «وَ اَعِدُّوا لَهُمْ ما اسْتَطَعْتُمْ مِنّ قُوَّة» انفال/60.
[تا آنجا كه ممكن و مقدور است در برابر دشمن نيرو تهيه كنيد و نيرومند باشيد]، آنچه اسلام ميخواهد قدرت و نيرومندي صفوف مسلمانان در برابر دشمنان است و هرگز آنان را به سلاح و نيروي خاص مقيد نكرده است و اگر داشتن تير و كمان و نيزه و شمشير در قرون پيشين مظهر نيرومندي بود امروز اين هدف با توپ و تانگ، زرهپوش، هواپيما و موشك و غيره تأمين ميگردد و هر دو شكل، مورد رضايت اسلام است و مصداق روشن آيه پيش ميباشد.
در زمانهاي گذشته شكل اجرائي اصل (نيرومند شدن در برابر دشمنان) اين بود كه مسلمانان در فنون اسبسواري و تيراندازي كامل گردند و در حقيقت اين كار، جزو فنون نظامي آن عصر و بهترين شكل براي پياده كردن قانون نيرومند شدن در برابر دشمن بود در صورتيكه آنچه اصالت دارد، مسأله تحصيل قدرت و نيرو است، و مهارت در اسبدواني و تيراندازي لباسي است بر تن قانون، و با توسعه فرهنگ و دگرگون گرديدن وسائل نظامي و تكامل فنون جنگي بايد اين جامه را از تن اين قانون درآورد، و جامه روز به آن پوشانيد، روي اين اساس است كه قوانين قرآن با توسعه فرهنگها و دانشها تصادم پيدا نميكند.
در مسأله تحصيل دانش آنچه هدف اصلي اسلام است همان كسب آگاهيهاي لازم و مفيد به حال افراد و جامعهي اسلامي است و هرگز اسلام انگشت روي علوم متنوع بشري ننهاده است كه كدام را تحصيل كند، بلكه نحوه اجراي اين اصل را به خود مسلمانان واگذار كرده است، زيرا آنچه هدف اصلي است همان كسب دانشهاي لازم و مفيد است كه مايه عزت و استقلال و سربلندي مسلمانان باشد و شكل اجرائي اين اصل در هر زمان به نحو خاصي است.
ممكن است علمي در قرن و عصري پايه ترقي و مايه عزت و استقلال نباشد، ولي در عصر ديگر تحصيل اين هدف جز با تحصيل اين علوم ممكن نگردد.
در گذشته بر اثر دوري جامعههاي جهان از يكديگر تحصيل برخي از علوم براي مسلمانان لازم نبود و يك فرد بازرگان و يا سياستمدار با همان تجارب محلي خود ميتوانست اقتصاد كشور را اداره كند، در صورتيكه امروز كسب عزت و استقلال و پيشرفت در مسائل سياسي و اقتصادي و حفظ ثغور و حدود اسلام جز با آشنائي كامل با اين علوم امكان پذير نيست، آنچه مقدس و لازم است تحصيل دانش مفيد و كسب استقلال و عزت است، ولي طرق و راههائي كه ما را به آن هدف ميرساند براي اسلام مطرح نيست و بايد در اين شرايط به مقتضيات زمان رفتار كرد.

---

: آية الله جعفر سبحاني
الهيات و معارف اسلامي